सोव्हिएत रशिया संघराज्याचे शेवटचे राष्ट्रपती ज्येष्ठ नेते मिखाइल गोर्बाचेव यांचं निधन

सोव्हिएत रशिया संघराज्याचे शेवटचे अध्यक्ष आणि देशातल्या कम्युनिस्ट शासनामध्ये सुधारणा घडवून आणण्यासाठी झटणारे ज्येष्ठ नेते मिखाइल गोर्बाचेव यांचं आज प्रदीर्घ आजारानं निधन झालं. ते ९१ वर्षांचे होते. किडनीच्या आजारामुळे त्यांच्यावर दीर्घकाळ उपचार सुरु होते, असं रशियन वृत्तसंस्था स्पुटनिकनं हे वृत्त देताना म्हटलं आहे.

रशियन न्यूज एजन्सी टासने वृत्त दिले की मॉस्कोच्या नोवोडेविची स्मशानभूमीत 1999 मध्ये मरण पावलेल्या त्यांच्या पत्नी रायसा यांच्या शेजारी त्यांचे दफन केले जाईल. श्री गोर्बाचेव्ह सोव्हिएत कम्युनिस्ट पक्षाचे सरचिटणीस आणि 1985 मध्ये देशाचे वास्तविक नेते बनले.

त्यावेळी, ते पॉलिट ब्युरो म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या सत्ताधारी परिषदेचे 54 वर्षांचे सर्वात तरुण सदस्य होते.  १९८५ मध्ये सोविएत कम्युनिस्ट पार्टीचे मुख्य सचिव झाल्यानंतर त्यांनी राजनैतिक आणि आर्थिक स्वातंत्र्याच्या माध्यमातून देशाची अर्थव्यवस्था पुनरुज्जीवित करण्याचा प्रयत्न केला.

शीतयुद्ध रक्तपाताशिवाय समाप्त करणाऱ्या गोर्बाचेव यांनी देशातील जनतेला स्वातंत्र्य देत लोकशाही पद्धतीनं सुधारणा घडवून आणण्यावर भर दिला. पेरेस्त्रोईका आणि ग्लासनोस्त अर्थात पुनर्रचना आणि मोकळेपणा ही त्यांची धोरणं संपूर्ण जागतिक परिप्रेक्षात प्रशंसेचा विषय झाली होती. मात्र, नंतरच्या काळात सोव्हिएत संघाचं विभाजन ते रोखू शकले नाहीत.

ग्लासनोस्टने रशियन आणि पूर्व युरोपीय लोकांना साम्यवादाच्या विरोधात बोलण्यासाठी प्रोत्साहित केले तर पेरेस्ट्रोइका हा सोव्हिएत राज्याचे आधुनिकीकरण आणि ‘पुनर्बांधणी’ करण्याचा प्रयत्न होता.

अमेरिकेचे नेते रोनाल्ड रीगन यांच्यासोबत ऐतिहासिक अण्वस्त्रांच्या करारासाठी त्यांना शांततेचा नोबेल पुरस्कार मिळाला.  बर्लिनची भिंत पडली तेव्हा सोव्हिएत सैन्याला रोखण्याचा त्यांचा निर्णय शीतयुद्धातील शांतता टिकवण्यासाठी महत्त्वाचा होता. त्यांच्या निधनाने जगाने एक अतुलनीय शांतीचा उपदेशक गमावला.

माजी सोव्हिएत नेत्याला जगभरातून श्रद्धांजली वाहण्यात आली आहे. संयुक्त राष्ट्रसंघाचे सरचिटणीस (यूएनचे ) अँटोनियो गुटेरेस म्हणाले, त्यांनी इतिहासाचा मार्ग बदलला आहे. ते म्हणाले, जगाने एक मोठा जागतिक नेता, वचनबद्ध बहुपक्षीय आणि शांततेचा अथक पुरस्कर्ता गमावला आहे.

गोर्बाचेव यांना १९९० मध्ये  नोबेल शांति पुरस्कारानं सन्मानित करण्यात आलं होतं. त्यांच्या निधनाबद्दल रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांनी तीव्र शोक व्यक्त केला आहे.  गॉर्बोचेव्ह हे एक विलक्षण राजकारणी होते अशा शब्दात अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष ज्यो बायडन यांनी त्यांना श्रद्धांजली वाहिली आहे.  युरोपीय संघाच्या अध्यक्ष उर्सुल वॉन दर लियेन यांनी देखील गॉर्बोचेव्ह यांना आदरांजली वाहिली आहे.