What to do when your mobile is lost or stolen?

तुमचा मोबाईल हरवला किंवा चोरीला गेल्यावर काय कराल ?

हरवलेला मोबाईल कसा शोधायचा/मोबाईल हरवला तर कसा   शोधायचा ?

जाणून घ्या ‘या’ महत्त्वाच्या गोष्टी

प्रतिबंधात्मक उपाय

मोबाईल फोन ब्लॉकिंग पोर्टल (सेंट्रल इक्विपमेंट आयडेंटिटी रजिस्टर)

हरवले आणि सापडले पोर्टल (Lost and Found Portal)

सायबर क्राईम रिपोर्टिंग पोर्टल (Cyber Crime Reporting Portal)

पुणे : आजच्या वेगवान जगात, आपला मोबाईल फोन आपल्या जीवनाचा एक अविभाज्य भाग बनला आहे. ज्या मध्ये महत्त्वाचा डेटा संग्रहित केला जातो याबरोबरच आपले फोटो, व्हिडीओ आणि इतर वैयक्तिक /खाजगी माहिती सेव्ह केलेली असते . परंतु मोबाईल फोन डिजिटल जगासाठी प्रवेशद्वार (the digital world) म्हणून काम करतात. त्यामुळे आजच्या घडीला मोबाईलला पर्याय नाही. मोबाईल न वापरणारी व्यक्ती सापडणे दुरापास्त आहे.

तथापि, तुमचा मोबाईल फोन हरवणे किंवा तो चोरीला जाणे हा त्रासदायक अनुभव असू शकतो. अशा परिस्थितीत काय करावे हे सुचत नाही. हरवलेला किंवा चोरीला गेलेला मोबाईल परत मिळवण्या साठी किंवा हरवलेल्या मोबाइल लॉक करण्यासाठी तसेच मोबाईल परत मिळण्याची शक्यता वाढवण्यासाठी कोणती पावले उचलावीत हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.

सुदैवाने, या परिस्थितीत तुम्हाला मदत करण्यासाठी भारत सरकार मौल्यवान संसाधने उपलब्ध केली आहेत. या सर्वसमावेशक मार्गदर्शकामध्ये, तुमचा मोबाईल फोन हरवल्यास किंवा तो चोरीला गेल्यास तुम्ही कोणती पावले उचलली पाहिजेत आणि या आव्हानात्मक परिस्थितीत नॅव्हिगेट करण्यात भारत सरकारची वेबसाइट तुम्हाला कशी मदत करू शकते याविषयीची माहिती पुढे दिली आहे.

तुमचा मोबाईल फोन हरवणे किंवा तो चोरीला जाणे हा एक अत्यंत अस्वस्थ करणारा आणि निराश करणारा अनुभव असू शकतो. आर्थिक नुकसानाव्यतिरिक्त, तुम्ही मौल्यवान डेटा, वैयक्तिक माहिती आणि विविध ऑनलाइन सेवांमध्ये प्रवेश देखील गमावू शकता. तथापि, त्वरेने कार्य करून आणि योग्य पावले उचलल्यास मोबाईल फोने परत मिळण्याची शक्यता असते.

जाणून घ्या ‘या’ महत्त्वाच्या गोष्टी

खालील पावले तात्काळ उचलावीत

1. मोबाईल फोन हरवल्याचा किंवा चोरीचा अहवाल स्थानिक प्राधिकरणांना(Local Authorities.) द्या.

ज्या क्षणी तुमचा मोबाईल फोन हरवला आहे किंवा चोरीला गेला आहे हे लक्षात येईल, त्या क्षणी तुमच्या स्थानिक पोलिस स्टेशनला घटनेची तक्रार करणे आवश्यक आहे. अहवाल दाखल केल्याने घटनेचे अधिकृत रेकॉर्ड तयार करण्यात मदत होते आणि पुनर्प्राप्ती प्रक्रियेत मदत होऊ शकते.

सरकारने देशभरात 14422 हा हेल्पलाईन नंबर जारी केला आहे. तुमचा फोन हरवला किंवा चोरीला गेला तर तक्रारीसाठी पोलीस स्टेशनच्या चकरा मारण्याची गरज नाही. केवळ हेल्पलाईन नंबर डायल केल्यास तुमच्या तक्रारीची नोंद होईल आणि संबंधित यंत्रणा कामाला लागतील.  त्यामुळे चोरी किंवा हरवलेला मोबाईल परत मिळवणं सोपं होईल.

14422  नंबर डाईल केल्यानंतर पोलिसात तुमची तक्रार नोंद होईल आणि तुमच्या फोनचं नेटवर्क बंद होईल. 

IMEI (International Mobile Equipment Identity) नंबर वरुन ऑपरेटर्स मोबाईलचं नेटवर्क ब्लॉक करु शकतील.

IMEI नंबर जर बदलला तरीही दुसऱ्या IMEI नंबरवरुनही मोबाईल ब्लॉक करता येईल.

2. तुमच्या मोबाईल सेवा प्रदात्याशी संपर्क साधा (Mobile Service Provider)

तुमच्या मोबाइल सेवा प्रदात्याशी शक्य तितक्या लवकर संपर्क साधा आणि त्यांना तोटा किंवा चोरीबद्दल माहिती द्या. ते तुम्हाला कॉल, मजकूर आणि डेटासह तुमच्या फोनच्या सेवा निलंबित करण्यात मदत करू शकतात. सेवा निलंबित केल्याने अनधिकृत वापरास प्रतिबंध होतो आणि फसव्या क्रियाकलापांमुळे (unauthorized use) आर्थिक नुकसान होण्याचा धोका कमी होतो.

3. रिमोट ट्रॅकिंग आणि लॉकिंग सक्षम करा

तुमच्या स्मार्टफोनमध्ये ट्रॅकिंग आणि लॉकिंग वैशिष्ट्ये असल्यास (उदा. Apple डिव्हाइसेससाठी माझा iPhone शोधा किंवा Android साठी माझे डिव्हाइस शोधा)(e.g. Find My iPhone for Apple devices or Find My Device for Android) तुमच्या डिव्हाइसचे स्थान ट्रॅक करण्यासाठी त्यांचा वापर करा आणि अनधिकृत प्रवेश (unauthorized access) टाळण्यासाठी ते दूरस्थपणे लॉक करा. तुमचा वैयक्तिक डेटा सुरक्षित ठेवण्यासाठी हे एक मौल्यवान पाऊल असू शकते आणि यामुळे लक्षणीय फरक पडू शकतो.

भारत सरकारची वेबसाइट

भारत सरकार एक वापरकर्ता-अनुकूल आणि प्रवेशजोगी (user-friendly and accessible) वेबसाइट प्रदान करते जी विविध संसाधने आणि सेवा प्रदान करते जेणेकरुन नागरिकांना हरवलेले किंवा चोरीला गेलेल्या मोबाईल फोनच्या बाबतीत मदत करतील. ही वेबसाइट कशी मदत करू शकते ते आता पाहूया :

1. मोबाईल फोन ब्लॉकिंग पोर्टल (सेंट्रल इक्विपमेंट आयडेंटिटी रजिस्टर)

भारत सरकार मोबाईल फोन ब्लॉकिंग पोर्टल (https://ceir.gov.in/) चालवते. हे पोर्टल तुम्हाला तुमच्या हरवलेल्या किंवा चोरीला गेलेल्या मोबाईल फोनची तक्रार करण्याची परवानगी देते, जी राष्ट्रीय डेटाबेसमध्ये जोडली जाईल. एकदा तुमचा फोन हरवला किंवा चोरीला गेला म्हणून नोंदणीकृत झाला की, चोरांसाठी तो अवैध कामांसाठी वापरणे अधिक आव्हानात्मक होते.(it becomes more challenging for thieves to use it for illegal activities)

मोबाईल हरवल्यास लगेच ब्लॉक करा , कोणालाही वापरता येणार नाही, डिटेल्सही राहील सेफ.

सीईआयआरमध्ये देशातील प्रत्येक नागरिकाच्या मोबाईल मॉडेल, सिम नंबर आणि IMEI नंबरची नोंद आहे. IMEI नंबर मॅच करण्यासाठी सी डॉटने नवी प्रणाली मोबाई कंपन्यांच्या मदतीने बनवली आहे.

जर मोबाईलमधील IMEI नंबर बदलला असेल, तर मोबाईल कंपनी त्या सिमची सेवा बंद करेल. त्यानंतरही पोलिस तो मोबाईल ट्रॅक करु शकतील. सी डॉटनुसार CEIR तंत्रामुळे तक्रार आल्यानंतर मोबाईलमध्ये कोणतंही सिमकार्ड घातलं तरी नेटवर्क येऊ शकणार नाही.

मात्र या तंत्रामुळे चोरलेल्या किंवा हरवलेल्या मोबाईलमध्ये कोणी सिमकार्ड घातलं, किंवा IMEI नंबर बदलला तर त्याची माहिती तातडीने मिळेल आणि तो मोबाईल ट्रॅकही केला जाऊ शकेल. मोबाईलमधील नेटवर्क हे संबंधित सिमकार्ड कंपनीद्वारे ब्लॉक केलं जाईल.

जर कोणी दुसऱ्या मोबाईलचा IMEI  चोरी किंवा हरवलेल्या मोबाईलमध्ये वापरला तर त्याचीही माहिती मिळेल.

मोबाईल फोन ब्लॉकिंग पोर्टल कसे वापरायचे ?

• https://ceir.gov.in/ या पोर्टलला भेट द्या.
• “रिपोर्ट लॉस्ट/स्टोलेन मोबाईल” पर्यायावर क्लिक करा.
• तुमच्या मोबाइल फोनच्या IMEI (इंटरनॅशनल मोबाइल इक्विपमेंट आयडेंटिटी) क्रमांकासह आवश्यक माहिती द्या, जी मूळ बॉक्सवर किंवा तुमच्या खरेदी बीजकवर (Original box or on your purchase invoice) असतो.
• अहवाल प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी ऑन-स्क्रीन सूचनांचे अनुसरण करा.(Follow the on-screen instructions to complete the reporting process.)

2 हरवले आणि सापडले पोर्टल: (Lost and Found Portal)

भारत सरकार लॉस्ट अँड फाउंड पोर्टल (https://lostfound.gov.in/) चालवते जिथे तुम्ही मोबाईल फोनसह हरवलेल्या वस्तूंची तक्रार करू शकता. हरवलेल्या किंवा चोरीला गेलेल्या वस्तूंचा मागोवा घेण्यासाठी आणि ओळखण्यासाठी हे व्यक्ती आणि कायद्याची अंमलबजावणी करणार्‍या एजन्सींना केंद्रीकृत (law enforcement agencies to track and identify lost or stolen) व्यासपीठ प्रदान करते.

3 सायबर क्राईम रिपोर्टिंग पोर्टल (Cyber Crime Reporting Portal):

ओळख चोरी किंवा सायबर क्राइम यांसारख्या दुर्भावनापूर्ण हेतूने तुमचा मोबाइल फोन चोरीला गेल्याचा तुम्हाला संशय असल्यास, तुम्ही घटनेची तक्रार करण्यासाठी आणि मदत मागण्यासाठी भारत सरकारच्या सायबर क्राइम रिपोर्टिंग पोर्टलचा वापर (https://cybercrime.gov.in/)करू शकता.

प्रतिबंधात्मक उपाय:

 नियमित बॅकअप:

तुम्ही तुमच्या मोबाइल फोनचा डेटा क्लाउड किंवा बाह्य स्टोरेज डिव्हाइसवर नियमितपणे बॅकअप घेत असल्याची खात्री करा. तुमचा फोन हरवल्यास किंवा चोरीला गेल्यास हे डेटा रिकव्हरी सुलभ करते.

 स्क्रीन लॉक आणि एनक्रिप्शन:

नेहमी सुरक्षित स्क्रीन लॉक (पिन, पॅटर्न किंवा बायोमेट्रिक्स) वापरा आणि अनधिकृत प्रवेशापासून तुमचा डेटा संरक्षित करण्यासाठी तुमच्या डिव्हाइसवर एनक्रिप्शन सक्षम करा.

 टू-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन (2FA):

सुरक्षिततेचा अतिरिक्त स्तर जोडण्यासाठी तुमच्या ऑनलाइन खात्यांवर 2FA सक्षम करा(Enable 2FA on your online accounts to add an extra layer of security). तुमच्या मोबाईल फोनशी छेडछाड झाल्यास हे तुमच्या खात्यांमध्ये अनधिकृत प्रवेश रोखू शकते(Prevent Unauthorized Access).

तुमचा मोबाईल फोन हरवणे किंवा तो चोरीला जाणे हा त्रासदायक अनुभव असू शकतो, परंतु योग्य पावले आणि भारत सरकारच्या वेबसाइट्स आणि सेवांच्या सहाय्याने तुम्ही तुमचे डिव्हाइस पुनर्प्राप्त करण्याची किंवा तुमची वैयक्तिक माहिती संरक्षित करण्याची शक्यता वाढवू शकता. त्वरीत कार्य करण्याचे लक्षात ठेवा, घटनेची अधिकाऱ्यांना तक्रार करा आणि तुमचा डेटा अगोदर सुरक्षित करण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय करा. माहितीपूर्ण आणि सक्रिय राहून, आपण अशा दुर्दैवी घटनेचा प्रभाव कमी करू शकता.

Hadapsar News Bureau
हडपसर न्यूज ब्युरो
hadapsarinfomedia@gmail.com

हे ही अवश्य वाचा

10,000 ₹ च्या खाली उपलब्ध असलेले 5 स्मार्ट मोबाइल फोन